چهارشنبه گذشته (چهاردهم اسفند)، انجمن ترویج علم ایران، اولین نشست «هم‌اندیشی نقش زنان در علم و عمل برای زنان» را در محل وزارت علوم برگزار کرد. نگارنده نیز در بخشی از این نشست حاضر بود. نکته‌های زیر در مورد این نشست و موضوع آن از دید نگارنده قابل ذکر است:
1- به باور نگارنده، اینکه بر نقش گروه خاصی از جامعه برای ترویج علم تاکید شده و در مورد آن نشست و بحث ویژه برگزار شود، حرکت خوب و مناسبی است (به‌ویژه با توجه به اینکه زنان، پتانسیل خوبی در نهادهای اجتماعی، خیریه‌ها و آموزش‌وپرورش دارند و همچنین که در خانواده نیز نقش پایه‌ای مادر را بر عهده دارند)، ولی عملا تفکیکی به لحاظ جنسیتی نمی‌توان در مورد ترویج علم در نظر گرفت. این موضوع به‌ویژه زمانی که موضوع اصلی نقش «شهروندان (اعم از مردان و زنان) » در ترویج علم باشد، بیشتر اهمیت دارد چراکه هدف اصلی آن است که به این صورت بتوان در مورد مسوولیت و امکانات هریک از اعضای یک جامعه مدرن، برای ترویج علم (به‌عنوان شهروند) گفت‌وگوی مناسب‌تری انجام داد.
2- در چنین نشست‌هایی، وقتی از گروه‌های مختلفی دعوت شود که الزاما کار مستقیمی در زمینه ترویج علم انجام نمی‌دهند، ولی به‌طور کلی به موضوع مشارکت زنان علاقه‌مندند، تاکید و بحث محوری به‌طور خودکار از موضوع مشارکت و مسوولیت زنان در ترویج علم (که همانا ترویج تفکر علمی است)، به بررسی میزان مشارکت زنان در جامعه و چالش‌های آن تبدیل می‌شود.
3- هنگامی که از افراد، گروه‌ها و سازمان‌های مختلف برای مشارکت در نشست‌های علمی و تخصصی دعوت می‌شود، چه فرم و شکل برنامه به‌صورت سمینار و میزگرد تعریف شود و چه به‌صورت کارگاه تخصصی (که عملا در کشور ما نام و عنوان نشست‌های علمی، بدون توجه به اهداف آن انتخاب می‌شود و چیزی هم که اجرا می‌شود، عملا نه سمینار است، نه میزگرد و نه گارگاه تخصصی یا همان ورک‌شاپ!) یکی از نکات مهم، مشارکت‌دادن حاضران در بحث‌های مطرح‌شده بر پایه مدیریت مناسب جلسه است. اینکه شرکت‌کنندگان به‌طور مناسبی در بحث‌ها مشارکت داده شوند و از همه خواسته شود تا در مباحث حضور یایند، از مبانی و ویژگی‌های نشست‌های علمی است که به‌ویژه از سال‌های دهه 90 میلادی در جهان به‌تدریج پررنگ‌تر شده است.
4- ترویج علم به معنای ترویج تفکر علمی است. اینکه افرادی در حوزه‌های مختلف دانایی (ادبیات، فرهنگ، هنر، فلسفه و…) فعالیت کنند، بسیار باارزش است، ولی عملا ترویج علم به‌عنوان یک فعالیت تخصصی و حرفه‌ای با هدف و نگاه تخصصی ترویج تفکر علمی انجام می‌شود. اگر از این هدف دور شویم و سوژه هم از «علم» (Science) فاصله بگیرد، ترویج حوزه‌های دیگری از دانایی رخ داده است که در جای خود بسیار باارزش است، ولی در عمل ترویج علم نیست.
5- به‌هرحال امید است در کشور ما که چنین نشست‌هایی (حتی در شهری مانند تهران) به ندرت و دیربه‌دیر برگزار می‌شود، این برنامه‌ها تداوم یابد تا به‌تدریج، شکل و فرم مناسب خود را بیابد.
نوشته‌ی مهدی زارع، دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، عضو هیات‌مدیره انجمن ترویج علم ایران
منبع: روزنامه شرق
